Autor: Antón Lopo
‘Passa-montanhas’ de Sèchu Sende, forza colectiva
Estes días chega ás librarías a proposta na que Sèchu Sende traballa desde 2021: Passa-montanhas, resultado imprentado en papel dunha acción de vídeopoesia para tiktok. Son máis de 60 poemas escritos para máis de 70 persoas que leron en off os textos cun pasamontañas nunha serie de curtametraxes de aproximadamente un minuto de duración. Trátase, subliña o autor, dunha “reivindicaçom das relaçons sociais, humanas, fronte à deshumanizaçom das redes sociais virtuais”. Passa-montanhas aparece na colección Areal de Melide, creada por Chan da Pólvora Editora para dar soporte a propostas híbridas entre a poesía e outras formas de expresión artística.
Continúe lendo ‘Passa-montanhas’ de Sèchu Sende, forza colectiva
‘Pobreza de espírito’, o regreso de Emma Couceiro
Foron anos dun proceso “lento e envelenado” que deu como resultado Pobreza de Espírito, o libro publicado por Chan da Pólvora co que Emma Couceiro regresa á poesía tras unha década de silencio. Neste regreso, a autora non só foi depurando e interiorizando o ritmo dos seus versos, senón que tamén nos propón unha reflexión sobre certos valores de ampla aceptación social que nos permiten converternos “nunha persoa de proveito”, como o éxito ou o fracaso. Deste xeito, a lectura de Pobreza de espírito conxuga a madurez formal de Emma Couceiro coa súa capacidade de indagación, sutil na aserción, inclemente no seu fondo corrosivo.
Éxito ou fracaso. Meritocracia. Conceptos como estes cruzan Pobreza de espírito de Emma Couceiro nunha transversalidade reveladora e implacable, que a poeta utiliza para tracexar unha especie de glosario, nun vocabulario técnico ou especializado na disciplina de “ser unha persoa de proveito”. O libro, traballado durante os últimos anos nun proceso “lento e envelenado”, rompe o silencio dunha das poetas máis admiradas da literatura galega. A poesía, nun momento determinado, chegou a facela sentir verdadeiramente baleira, coma se se lle roubase algo. En parte porque elixiu cuestionarse a si mesma constantemente, e en parte por todo o que non ten que ver con ela e, porén, a acompaña. Pobreza de espírito traballa, precisamente, esa relación tóxica.
Emma Couceiro
En 1996, Emma Couceiro (Cospeito, 1977) gaña o V Premio Espiral Maior co seu primeiro libro Humidosas (1997) e convértese nunha figura clave no panorama finisecular da poesía galega. Logo, virán As entrañas horas (1998), que lle vale o Premio Eusebio Lorenzo Baleirón, e xa no 2003 (Cito). A súa obra está recollida nas antoloxías Mulher a facer vento (Lisboa, 1998), Río de Son e vento (1999), dEfecto 2000 (1999), A tribo das baleas (2001), 25 Anos de poesía galega 1975-2000 III (2002), Mujeres de carne y verso (Madrid, 2002), Galeusca. Antoloxía poética (1990-2003) (Iruña, 2004), Das Sonorosas Cordas (15 poetas desde Galicia) (Madrid, 2005), Veinte puntos de fuga. Poesía gallega contemporánea (Caracas, 2011) ou Alquimia de la tierra. Antología heterogénea de poesía, prosa poética y microrrelato (Huelva, 2013), así como nos libros colectivos Novas voces da poesía galega. Recital (2000), O trazo aberto. Poesías e debuxos (2002), O libro dos abanos (2002), Palabra de autor, Palabra de autora (2005), Os gozos e as Sombras (2005), Poética da Casa (2006), Donas do segredo (2011) ou XXV Aniversario do Premio de Poesía Eusebio Lorenzo Baleirón 1988-2012 (2012), entre outros. Os seus versos foron adaptados musicalmente nos álbums Alfaias (2009) de Fanny Alexander e Aprendendo a Ladrar (2015) de Xardín desordenado.
A ‘trinca’ de López Alonso, Genaro da Silva e Fortes volve á acción
Despois duns meses de parón, a trinca de Antóm Fortes, Genaro da Silva e Luís López Alonso volve ás librarías para ofrecer os seus poemas nun dos recitais máis singulares aos que se pode asistir actualmente en Galicia. Con este acto, os poetas vinculados ao grupo lucense das Lupercais preséntanlle ao público os seus poemarios Trânsito, Gacela e Salífero, publicados por Chan da Pólvora na colección Sentulo. O sábado día 30 de novembro estarán na libraría Escolma do Carballiño (será a partir das 12,30 do mediodía) e o 18 de decembro desembarcan na Casa do Taberneiro, en Santiago de Compostela, cun recital que comezará ás oito da tarde.
Son tres poetas en estado de plenitude. Tres poetas amigos e unidos polo colectivo das Lupercais de Lugo. Tres poetas que exploran novas latitudes, cada un nunha dimensión singular, sexa coa ironía escéptica de Genaro da Silva, a nostáxica mirada de Antom Fortes ou a conceptualización radical de Luís López Alonso. Chan da Pólvora une os seus destinos publicando a un tempo, e dentro da colección Sentulo, os seus traballos, que se engaden ao volume colectivo das Lupercais aparecido o pasado ano. Os tres títulos que conforman esta entrega son Trânsito de Fortes, Gacela de Da Silva e a reedición de Salífero de López Alonso, que aparece coas fotos de Rafael Mallo, realizadas para o orixinal pero ata agora inéditas.
Dentro dunha xira que comezou a primeiros do pasado verán, os poetras chegan este sábado 30 de novembro, a partir das 12,30 do mediodía, á libraría Escolma do Carballiño. Posteriormente, estarán na Casa do Taberneiro, en Santiago de Compostela, o día 18 de decembro, a partir das 20.00 h.
Morreu María Salvado
(Na imaxe, María Salvado na Illa de Ons)
María Salvado, unha das fundadoras de Chan da Pólvora, faleceu este luns pola mañá en Compostela, onde residiu boa parte da súa vida e foi unha das súas máis enérxicas cidadás. “O amor”, escribiu un día, “é o único que pode salvarnos” e ela amou máis do que poden determinar as leis. Nacida en Budiño (O Pino) en 1950, María Salvado López é unha das figuras fundamentais da renovación pedagóxica galega desde finais dos anos sesenta, cando comeza a exercer como mestra no Freixo, no Concello de Outes. Acababa de cumprir 18 anos e non tardou en converterse nun dos símbolos do cambio democrático que se aveciñaba. A súa aposta pola autonomía do alumnado como fonte de coñecemento e o compromiso coas persoas menos favorecidas déronlle luz propia na descomposición orgánica do franquismo. A este compromiso social e pedagóxico uníase o seu carácter reivindicativo. De feito, foi a primeira mestra en retirar o retrato de Franco e o crucifixo dunha aula pública, o cal orixinou un conflito de grande aparataxe periodística na época.
A súa xuventude permitiulle tecer un nó entre o mestrado progresista que sobrevivira ao sistema educativo da ditadura e as xeracións novas que aspiraban a susperar as limitacións do réxime de 1936.
Formou parte da primeira promoción de licenciados da Facultade de Pedagoxía, etapa na que entra en contacto con Herminio Barreiro, filósofo e pedagogo que a guiou nos primeiros pasos teóricos. Seguidora das prácticas de Célestin Freinet, María Salvado propuxo unha escola ao servizo das clases con menos recursos económicos, participativa, coa razón como eixo fronte á sumisión e a obediencia.
influíuna tamén Piaget ou María Montessori, pero sobre todo Rosa Sensat, que propiciou unha educación de conexión co feminismo e coa ecoloxía, principios que ela puxo por diante sempre, á par da demanda social.
En 1983, xunto a un grupo de pedagogos, promoveu Nova Escola Galega, movemento de base aínda en funcionamento que ten entre os seus obxectivo primordiais o de construír un sistema educativo galego, público e democrático.
A política como transformación
A actitude, firme e nada compracente púxoa na senda da acción política. Participou na creación da Unión de Traballadores do Ensino Galego (UTEG), o primeiro sindicato do ensino que houbo no país, e impulsou, posteriormente unha alternativa a esta formación co Sindicato Galego de Traballadores do Ensino (SGTE), articulado desde o nacionalismo plural.
Licenciada tamén en psicoloxía, María Salvado formou parte dos equipos psicopedagóxicos de apoio, que cambiaron de maneira xa irreversible a atención á diversidade nos centros de ensino. Xunto a Teresa Núñez, formou unha rede de grande eficacia ao servizo da educación pública –que consideraba a base de calquera igualdade– e das persoas con maiores necesidades pedagóxicas.
Esta vertente foi inseparable do activismo político e cultural. Fundou o Partido Obreiro Galego (POG) e participou en Unidade Galega, coalición que uniu electoralmente ao POG co PSG e o PG. Logo, implicouse na posta en marcha de Esquerda Galega (EG) e nos movementos feministas. Non abandonou o pulso político ata o último alento da vida.
No cultural, desempeñou un labor esencial como mentora de diferentes xeracións de poetas, desde Manuel Rivas a Antón Lopo. O seu papel resultou clave, así mesmo, como ponte entre Xosé Neira Vilas e Anisia Miranda con Galicia durante os anos que viviron en Cuba.
Fundación de Chan da Pólvora e Horta das Chas
En 2015 participou no nacemento de Chan da Pólvora na Illa de Ons. Foi o aval da libraría, vinculada ao proxecto comunal, e asinou como subscritora fundadora da editorial. Impulsou de maneira definitiva a creación da Horta das Chas, que desde a súa inauguración en xuño de 2020, supuxo para apertura en Compostela dun ámbito privado de grande interese e singularidade. Trátase un predio de seiscentos metros cadrados da súa propiedade que forma parte dunha área de autocultivos entre as rúas Quiroga Palacios, Vedor, Ferreiro Leis, Clavixo e Fraguas. A horta é a sede de Chan da Pólvora Editora e a súa aposta espefísica de eco-poesía para a cidade.
O conforto e a mirada
A última aparición pública de María Salvado foi, precisamente, nun acto de Chan da Pólvora Editora: a presentación en Númax da antoloxía Prefiro condenarme de Margarita Ledo o pasado dez de setembro. O acto convertiuse, de maneira espontánea, nunha emotiva homenaxe onde ela recibiu unha longa ovación polo seu contributo á editora.
Da memoria que nos deixa permanecerá o seu entusiasmo, a súa xenerosidade, o amor, a enerxía e a compaña que nos deu, imborrable. As nosas vidas non serían as mesmas sen a súa mirada. A poesía galega non sería a mesma sen a súa acción.
Noudelo e Ribón reedita ‘Os eidos’ cando se cumpren 25 anos da morte de Novoneyra
O 30 de outubro cúmprense 25 anos da morte de Uxío Novoneyra e o selo Noudelo e Ribón lembra a efeméride coa publicación dunha nova edición de Os eidos, libro que resume a traxectoria literaria do autor. O volume, cun texto introdutorio de Nieves Neira –unha das máis esixentes especialistas no poeta–, está coeditado coa Fundación Novoneyra e conta co apoio da área de Cultura da Deputación de Lugo. Noudelo e Ribón é un selo de autor xurdido das iniciativas paralelas de Chan da Pólvora.
Os eidos, subtitulado Libro do Courel, é un dos libros fundamentais da poesía galega do século XX, unha obra na que Uxío Novoneyra refundiu a tradición do país e creou unha cosmogonía propia, envolvente e fascinante. Non só se trata dunha cuestión literaria –de innegable valor artístico– senón que estamos ante un libro que reconstrúe a propia vida do autor e que, de feito, cruza a traxectoria de Novoneyra como unha prolongación conceptual das súas experiencias máis íntimas.
Noudelo e Ribón é unha editorial xurdida das iniciativas de Chan da Pólvora pero desenvolvida de maneira independente como proxecto de autor. O selo dá cabida a todos os xéneros literarios, tanto narrativa, como poesía ou ensaio. O seu primeiro título foi Diarios / 1 [Azul Monforte], de Antón Lopo. Nos próximos meses, aparecerán as reedicións especiais de Fisteus era un mundo de Lupe Gómez ou Roxe de sebes de Ignacio Castro. Tamén a publicación de Autobiografía do Vermello, de Anne Carson, con tradución de Jesús Castro Yañez.
