Nos últimos meses, Chan da Pólvora Editora fixo unha serie de lanzamentos que amosan a diversidade da poesía galega actual e que culminan coa publicación este decembro de dous libros inesperados: Poemas inmóbiles de movemento estático de Fran Alonso e Quería contarche o que é unha casa, sorprendente aproximación á poesía para nenos e nenas que realizaron María do Cebreiro nos textos e Antón Lamazares nas imaxes. Os dous libros, que teñen en común o seu carácter excepcional e a sea vocación obxectual, son a proposta da editora para facer o tránsito cara ao 2023 e únense aos seus títulos recentes: Radiante de Manuel Darriba, que está a conquistar a crítica galega; a “antoloxía de xénero” que realizou Marta Dacosta en Así fala Penélope, o relanzamento da colección Sentulo con Neve de agosto de Nieves Neira e Os teus dedos na miña braga con regra de Lupe Gómez ou as novas entregas da Colección N: A falta dun Edén, a terra de Mercedes Martínez Modroño, e O lugariño, o desbordante debut de Iago González. Como referencia, a terceira edición que está a punto de esgotar Simún, título que converteu a Nuria Vil nunha das enseñas da nova poesía galega.
Quería contarche o que é unha casa de María do Cebreiro e Antón Lamazares
A aposta de Chan da Pólvora pola poesía para crianzas acrecéntase con Quería contarche o que é unha casa, onde conflúen dúas experiencias paralelas de maternidade, a da poeta María do Cebreiro no proceso que a fixo nai e a do pintor Antón Lamazares na perda da súa, unha muller que contaba máis de cen anos. O resultado é insólito, tanto polo intento dos dous artistas por conectar coa infancia a través dunha obra conceptual e abstracta, como pola imaxinación despregada. Neste libro todo é desbordante, física e emocionalmente. As nocións de casa e de arte tambaléanse. O embarazo e a maternidade expándense nos ámbitos simbólicos da vida cotiá e a propia vida supera en brillo aos límites do destino. Estamos ante unha obra incomparable, un exercicio escintilante que refunda a arte dirixida ao público infantil.
María do Cebreiro [Compostela, 1976] é poeta e ensaista, autora dunha serie de libros que a converteron nunha das referencias da literatura nova en galego. Entre os seus poemarios, figura A lentitude, publicado en Chan da Polvora e integrado nunha triloxía que comparte con Os inocentes e O deserto. Quería contarche o que é unha casa supón a súa primeira achega á poesía para crianzas. Tamén indagou no feito de ser nai co ensaio Maternidades virtuosas.
Antón Lamazares [Lalín, 1954] é autor dunha obra vertebrada polo diálogo entre a pintura e a poesía. Desde os seus comezos, internouse nunha viaxe ás orixes, na súa afirmación do mundo primitivo da aldea e do homo faber, pero tamén nesa exploración abismada nos fíos, onde se tece o que el considera a confluencia da alma, da arte e da palabra. O seu proceso artístico avanza desde un inicial expresionismo lúdico cara á arte informalista e abstracta, nunha progresiva esencialización. Acada a súa manifestación máis singular nos últimos anos co Alfabeto Delfín, que funde o pictórico e o poético a través dun alfabeto inventado –“cristiano e labrador”, asegura– e constitúe a culminación do seu proceso pictórico.
Poemas inmóbiles de movemento estático de Fran Alonso
Poemas inmóbiles de movemento estático afonda na liña que Fran Alonso ven desenvolvendo desde hai anos sobre as posibilidades plásticas da poesía, característica que neste libro se converte nunha eclosión. Pero non debemos levarnos a engano. Baixo as formas escintilantes agáchase o desacougo dos poemas, talvez os máis escuros que escribiu o autor. O libro xira arredor dun ser de natureza incorpórea, engastadao ao individuo que escribe e aturdido no desalento do frío, no abatemento do corpo, no humus da frustración. O ser debeu perderse na reiteración das palabras, no labirinto dos conceptos, na confusa arañeira que prendeu coa erosión da engra- naxe neuronal mentres o corpo do individuo que escribe se arrastra pola dor, polo desalento, polo desencanto e pola palabra para procurar unha identidade (dubidosa) na incerteza da esperanza.
Fran Alonso (Vigo, 1963) é un dos escritores que renovaron a narrativa galega a primeiros dos anos noventa, inicio dunha traxectoria na que tamén ocupará un papel central o seu traballo como responsable de Edicións Xerais e a súa aposta pola poesía. O seu primeiro libro de poemas que publicou foi Persianas, pedramol e outros nervios (1992). Logo viñeron Tortillas para os obreiros (1996); Subversións (2001); Balada solitaria (2004); Transición (2011), poemario e CD no que recita con María Lado; Poétic@ (2015), poesía electrónica e crossmedia (www.poetica.gal); Esta- do de malestar (2016/17) pubicado en Twitter (@Tw140Poemas) ou Terraza (2017).
Radiante de Manuel Darriba
Radiante é o último poemario de Manuel Darriba, un dos autores máis admirados da literatura galega. Tendo en conta que a versión final de Radiante, e a súa publicación, coinciden cunha etapa na vida do autor especialmente dura, chea de dores e de incertezas, o título do libro pode parecer irónico. Pero “radiante” significa tamén “luminoso”, e o autor confía en que estes poemas irradien certa luz; aínda que sexa deliberadamente turbia. Durante o proceso de composición da obra, que se prolongou varios anos, o autor sentiu que traballaba unha materia dura, pedra ou madeira, para extraer da masa informe fragmentos de discurso estructurado. Sentiuse máis escultor que escritor. En moitos casos, os poemas empezaron como gromos de escritura automática (ou case) que cobraron forma e sentido no proceso de creación. “Toda peza de arte acabada”, asegura “é unha estación de destino cunha viaxe moi longa. A poesía pode ser complexa, pero nunca o é tanto como a vida”.
Así fala Penélope de Marta Dacosta
Que as poetas galegas foron rompendo moldes e abrindo sucos nun universo antes case masculino en exclusiva é unha obviedade. Que nas últimas décadas se converteron, ademais, nun acontecemento internacional tamén resulta unha realidade incontestable. Para achegarnos ao fenómeno, Chan da Pólvora publica Así fala Penélope, un traballo de Marta Dacosta dirixido a todo tipo de lectoras e lectores –pero especialmente a rapazada– que nos dá unha perspectiva única e contextualizada de máis de corenta poetas, desde Ana Romaní e María Xosé Queizán a Olga Novo ou Paula Luís. A proposta é un apaixonado percorrido a través da escrita contemporánea das mulleres galegas. Trátase dun proxecto inédito: unha antoloxía de xénero onde os nomes e as cronoloxías trenzan un realto comunal con poemas que nos descobren como elas, con frecuencia, recoseron as palabras usadas para facelas lucir dun xeito distinto ou como, as máis das veces, optaron polas teas novbas. O resultado é unha selección que visualiza autoras, reivindica a literatura e lle ofrece á rapazada unha esixente panorámica da poesía desde finais do século XX ata hoxe.
Os teus dedos na miña braga con regra de Lupe Gómez
Coincidindo co lanzamento de Así fala Penélope, Chan da Pólvora reeditou o libro máis provocador e polémico de Lupe Gómez, Os teus dedos na miña braga con regra. A case 25 anos da súa publicación, a autora actualizou un texto que non só conserva a súa forza poética senón que adquiriu unha extraordinaria beleza. Esa capacidade recursiva é froito, talvez, da percusión salmódica que ailla a obra no tempo e da xenialidade dunha autora que constrúe os poemas a partir de elementos visionarios. Aquí atoparedes algúns dos versos inesquecibles das últimas décadas, composición breves, mínimas, non exentas de humor, que nos rebentan como os golpes dunha boxeadora. Nunca teredes nas mans outro libro tan violento e tan inocente.
A falta dun Edén, a terra de Mercedes Martínez Modroño
Colección [N] é o nome do proxecto partillado por Chan da Pólvora e Amastrangallar, que nestes últimos meses irrompeu nas librarías con dous novos títulos: A falta dun Edén, a terra, de Mercedes Martínez Modroño, e O lugariño, de Iago González. A falta dun Edén, a terra é un berro contra a nostalxia, contra a impostura do paraíso. É un texto apegado a unha realidade de aldea que se resiste a negarse pero tamén a converterse nunha imaxe costumista ou, o que é peor, nunha ficción turística. Mercedes Martínez Modroño crea trazos dunha natureza que se mestura co sangue e que atravesa a subxectividade. Pero, por riba de todo, foxe da fosilización nos soños da idea dun pasado mellor. Rexeita a quimera edénica e ancárnase no presente. O libro forma parte dun ambicioso proxecto que a autora desenvolve desde hai tempo. Nel, os textos prolónganse nunha dimensión musical que interpreta en co dúo Versofonía e que ten como principal espazo de acción a Ribeira Sacra.
O lugariño de Iago González
O outro volume que aparece na Colección [N] é a obra de debut de Iago González, un poeta nacido en Arnuíde, Vilar de Barrio, en 1999 que se deu a coñecer no panorama editorial coa antoloxía Dentes para a mazá, publicada por Chan da Pólvora. O lugariño é un libro sobre un lugar (Arnuíde) pero tamén sobre o rural galego, co esplendor da palabra dun poeta que o canta cunha voz fresca, como auga que acaban de sacar dunha mina. Porén, o que máis brilla neste libro longo e denso, complexo na súa vontade totalizadora, son as persoas, que o poeta vai enumerando como un notario que levanta acta dunha extinción. O propio Iago González asegura que se sente entroncado coa sabedoría dos maiores e coa beleza insondable dos lameiros e da serra. Ese territorio, a palabra que o converte na elipse da velocidade da mente, constrúe os alicerces dun libro poderoso e estraño, inesperado no seu percorrido polos habitantes dunha comunidade refractada no silencio.
Neve de agosto de Nieves Neira
Aínda que levemos anos asistinto á emerxencia de Nieves Neira como poeta prodixiosa na dimensión oral, Neve de agosto é o seu primeiro libro. Nel conflúen escritas de distintas liñas temporais e unha serie de ramificacións que esculcan as voces ocultas do mundo. O título alude á tradición cristiá das nevaradas fóra de tempo, fenómeno milagreiro que sinalaba o lugar onde debía construírse un santuario. Desprovisto aquí da dimensión relixiosa, Neve de agosto fala do estraño que habita o poema pero tamén da perigosa seducción do extraordinario. Aborda a cuestión de esperar o inesperado e non caer na negación do mundo, de asumir a desilusión do horizonte e non negar a emoción e o movemento. Os poemas oscilan, precipítanse e son recipientes de respostas que nos conducen, finalmente, a un espazo onde aínda non existimos. Con este título, que vai xa pola súa segunda edición, Chan da Pólvora Editora fixo o relanzamento da colección Sentulo, onda tamén s einclúen A desvértebra de Ana Romaní, O gran poema de Constantino Bértolo ou Simún, de Nuria Vil.
Simún de Nuria Vil
Dentro das mulleres que nos últimos anos se foron construíndo unha traxectoria no difícil ámbito da oralidade, sen dúbida Nuria Vilán Prado é unha das figuras máis admiradas. Pero tamén unha das máis imprevisibles, cunha personalidade que sobarda os escenarios coa forza da súa presenza, fráxil e ao mesmo tempo magnética. Enfundada co alcume de Nuria Vil (un auténtico nome de guerra), Vilán Prado desenvolveu centos de recitais, accións, performances e torneos de slam. A súa proposta nunca deixou indiferente a ninguén e a súa poesía, agora que aparece en soporte de papel, tampouco o fará. “neste lugar / hai unha certa violencia na forma de articular a palabra / verdade”, escribe a autora nesta sorprendente estrea literaria. Simún non só lle serve para indagar na poesía desde distintos ángulos, senón que lle permiten facer un exercicio de coherencia entre a oralidade da súa orixe e as posibilidades da escrita. Poucas veces se dá un debut tan excepcional. Os seus versos, construídos co mesmo vento abrasador que lle dá título ao libro, móvense entre o imprevisible e o cataclismo, entre o atrevemento e a loita cotra unha mesma como índice de xenialidade. Fermoso, intenso e fascinante.
